Pożegnanie z Marią -

Oprac.Matura na Targowej Pożegnanie z Marią Chłopiec z Biblią U nas w Auschwitzu Ludzie, którzy szli Dzień na Harmenzach Proszę państwa do gazu Śmierć powstańca Bitwa pod Grunwaldem

Epoka literacka

Literatura po 1939 r.

Biografia autora

Tadeusz Borowski to polski pisarz i poeta (1922-1951). Podczas wojny zdał maturę na tajnych kompletach i rozpoczął też studia polonistyczne. W 1943 roku został aresztowany przez Niemców i do końca wojny przebywał w obozach koncentracyjnych, w Oświęcimiu (numer obozowy 119198) i Dachau. Rozpoczął swoje pisarstwo tomikiem wierszy „Gdziekolwiek ziemia” (1942), napisał opowiadania “Kamienny świat” i “Pożegnanie z Marią” (1948). Więcej informacji w Wikipedii.

Geneza dzieła

Zbiór opowiadań “Pożegnanie z Marią” powstał na podstawie przeżyć Tadeusza Borowskiego z lat wojny i okupacji po 1940 roku. Przebywał wówczas w Warszawie, gdzie w 1943 r. wpadł w tzw. “kotle” (zasadzce) w ręce Niemców i po przesłuchaniach na Pawiaku (kompleks więzienny w stolicy) został wysłany do Auschwitz; później do innych niemieckich obozów koncentracyjnych (zob. miejsce akcji). Wydany w 1948 r. tomik opowiadań zawierał: “Dzień na Harmenzach”, “Proszę państwa do gazu”, “Śmierć powstańca”, “Bitwa pod Grunwaldem” oraz opowiadanie tytułowe “Pożegnanie z Marią”. Do kolejnych wydań dołączono inne opowiadania, już po śmierci pisarza (1951 r.).

Budowa utworu

W omawianym wydaniu – zbiorze jest dziewięć opowiadań o tematyce wojennej i przedstawiających realia obozów koncentracyjnych, w których Borowski był więźniem i naocznym świadkiem niemieckiego ludobójstwa.

W wydanym przez Borowskiego zbiorze w 1947 r. znalazły się opowiadania:

Pożegnanie z Marią
Dzień na Harmenzach
Proszę państwa do gazu
Śmierć powstańca
Bitwa pod Grunwaldem

Kolejne wydania na prośbę autora zawierały także opowiadania:

Chłopiec z Biblią
U nas w Auschwitzu…
Ludzie, którzy szli
Ojczyzna
Ofensywa styczniowa

Czas i miejsce akcji

Akcja opowiadań rozgrywa się w latach czterdziestych II wojny światowej. Miejscem akcji pierwszych opowiadań jest Warszawa. Bohater uczy się i pracuje w magazynie budowlanym (“Matura na Targowej). W “Pożegnaniu z Marią” dowiadujemy się, iż Tadeusz wraz z Marią prowadzą różne działania konspiracyjne, kontaktują się z gettem, spotykają się na tajnych kompletach i zajmują się nielegalnym handlem. Któregoś dnia Maria nie wróciła, ponieważ padła ofiarą łapanki – były to zorganizowane akcje niemieckie polegające na odgrodzeniu jakiejś ulicy i wzięciu do niewoli złapanych tam cywilów, aby wysłać ich do przymusowej pracy w obozach lub do III Rzeszy.

W 1943 r. Tadeusz trafił do więzienia na Pawiaku z powodu złapania go w zasadzce – “kotle” urządzanym przez tajną policję na działaczy podziemia. Pobyt na Pawiaku Borowski opisał w opowiadaniu “Chłopiec z Biblią”. Jego narzeczona Maria Rundo i Borowski zostali wysłani tego roku do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau (Oświęcim-Brzezinka). Była to fabryka śmierci, gdzie ludzi traktowano jako siłę roboczą. Po jej wyczerpaniu człowiek jako bezwartościowy dla okupantów był zabijany. Z czasem Niemcy zwozili do Auschwitz Żydów z podbitych krajów europejskich w celu zaplanowanej eksterminacji. W ten sposób wymordowali około miliona ludzi, obywateli Polski, Węgier, Czech i in. Pobyt w Oświęcimiu Borowski opisał w opowiadaniach “Dzień na Harmenzach”, “Proszę państwa do gazu” i “U nas w Auschwitzu”.

Akcja opowiadania “Śmierć powstańca” rozgrywa się w Niemczech w Dautmergen, filii obozu Natzweiler-Struthof. Przeniesiono tam Tadeusza w 1944 r. Następnie znalazł się w obozie Dachau Allach, który Amerykanie wyzwolili w maju 1945 r.

Opowiadanie “Bitwa pod Grunwaldem” rozgrywa się po zakończeniu wojny w obozie przejściowym w dawnych koszarach SS we Freimann pod nadzorem Amerykanów. Po zwolnieniu Borowski przebywał w Monachium i wrócił do kraju w 1946 roku.

Bohaterowie

Tadeusz Borowski – narrator, Maria Rundo – narzeczona Borowskiego; Więźniowie Auschwitz – bohater grupowy i w większości anonimowy, ofiary holocaustu; Andrzej, Arek, Julek- koledzy ze szkoły; Kierownik Jan, inżynier, doktorowa, Apoloniusz, woźnica- znajomi z pracy w składzie budowlanym; Kowalski z Bednarskiej, Kozera z Małkini, Szrajer z Mokotowskiej, Mławski, Matula, Zbigniewa Namokla (chłopiec z biblią)- znajomi z celi Pawiaka; Witek, Stefan, Andriej, Beker, Rubin, Henri, Romek, profesor – współwięźniowie z Oświęcimia i Dachau.

Interpretacja

Jest to zbiór opowiadań dokumentujących wydarzenia mające miejsce w stolicy podczas okupacji hitlerowskiej oraz realia życia obozowego w fabryce śmierci w Auschwitz – Birkenau (Oświęcim- Brzezinka) i innych miejscach kaźni, gdzie przebywał Borowski jako więzień.

Auschwitz - krematorium — Auschwitz – krematorium. (foto: auschwitz.org)

Przebywanie w obozie zagłady wiązało się z ryzykiem utraty życia. W związku z tym panowała tam zasada, że należy zrobić wszystko, aby przeżyć kolejny dzień i tylko to się liczyło. Zasady etyczne i moralność, prawo nie funkcjonowały w miejscu, gdzie Niemcy celowo pozbawiali więźniów oznak człowieczeństwa, traktując jak bezimiennych niewolników.

Mini charakterystyka

Tadeusz – narrator, młodzieniec, ambitny, utalentowany chłopak, który zdaje maturę na podziemnych kompletach podczas okupacji, poeta i talent pisarski, trafia do obozu koncentracyjnego, kiedy poszukuje swojej narzeczonej, swoje obserwacje i przemyślenia zapisuje jako świadectwo.
Maria – jego narzeczona, moda wrażliwa dziewczyna, która dostaje się do obozu koncentracyjnego z łapanki;
Andrzej, Arek, Julek – koledzy ze szkoły, bardzo utalentowani, lecz nie mogli się rozwijać z powodu wojny;
Kierownik Jan, inżynier, doktorowa, Apoloniusz, woźnica- znajomi z pracy w składzie budowlanym, ludzie w większości twardo stąpający po ziemi i pragnący normalnie żyć, dorabiać się i być szczęśliwymi w nienormalnych warunkach;
Kowalski z Bednarskiej, Kozera z Małkini, Szrajer z Mokotowskiej, Mławski, Matula, Zbigniewa Namokla chłopiec z biblią)- znajomi z celi Pawiaka, ofiary nazizmu niemieckiego okupanta;
Witek, Stefan, Andriej, Beker, Rubin, Henri, Romek, profesor- współwięźniowie z Oświęcimia i Dachau- ofiary nazizmu niemieckiego okupanta;
Więźniowie Auschwitz – bohater grupowy i w większości anonimowy, ofiary holocaustu- ofiary nazizmu niemieckiego okupanta.

Streszczenie