Zemsta

Oprac.Akty 1-2Akty 3-4Interp./Char.Plan/Mini

Epoka literacka

Romantyzm

Biografia autora

Hrabia Aleksander Fredro (1793-1876) to polski komediopisarz i poeta tworzący w epoce romantyzmu. urodził się 20 czerwca 1793 u stóp Karpat, w Surochowie niedaleko Przemyśla, w zamożnej rodzinie szlacheckiej. Zmarł 15 lipca 1876 we Lwowie.

Jako 16-tolatek zaciągnął się do wojska Księstwa Warszawskiego a później z armią Napoleona ruszył na Moskwę.

Zadebiutował komedią “Pan Geldhab”, mając 25 lat. Pisał utwory z życia szlachty żyjącej na prowincji. Potrafił doskonale ukazywać różnorodność charakterów ludzkich, organizować świat przedstawiony, wymyślać sylwetki i intrygi, bawiąc widzów. Włączył do polskiej literatury formy humoru do tej pory zupełnie nieznane. To nie przysporzyło mu poważania wśród elit rozwijającego się romantyzmu. Dlatego przez 18 lat zaniechał publikowania swoich komedii, pisząc “do szuflady”.

Do najbardziej znanych komedii Fredry należą: “Zemsta”, “Śluby panieńskie”, “Damy i huzary”, “Mąż i żona”, “Pan Jowialski”. Najbardziej znaną bajką wierszowaną poety jest “Paweł i Gaweł”.
Więcej informacji w Wikipedii

Geneza dzieła

Utwór powstał w 1833 roku. Fredro wykorzystał tu wątek z własnego życia. Ożenił się z Zofią z Jabłonowskich Skarbkową. Była ona właścicielką połowy zamku w Odrzykoniu pod Krosnem. W XVII wieku zamek ten miał dwóch właścicieli, którzy procesowali się ze sobą, a spór zakończył dopiero ślub ich dzieci.

Budowa utworu

“Zemsta” to komedia (odmiana dramatu) złożona z czterech aktów. Akt I zawiera 8 scen, Akt II – 9, Akt III – 7 i Akt IV – 13 scen. Utwór został napisany wierszem 8-zgłoskowym z rymami żeńskimi sąsiednimi.

Czas i miejsce akcji

Czas akcji nie przekracza 24 godzin, a miejscem jest dom, zamek podzielony na dwie części. Z jednej strony mieszka Cześnik Raptusiewicz a z drugiej Rejent Milczek. Teren zamku jest przedzielony murem.

Bohaterowie

Bohaterami dzieła jest szlachta polska piastująca tytularne i realne stanowiska państwowe mieszkający w jednym zamku (zob. geneza):

• Cześnik Raptusiewicz (często powtarza: “mocium panie” – nic nie znaczy).
• Klara – synowica Cześnika (bratanica, córka brata).
• Rejent Milczek (często powtarza: “Niech się dzieje wola nieba,/ Z nią się zawsze zgadzać trzeba”).
• Wacław – syn Rejenta Milczka.
• Podstolina – Anna Czepiersińska dama dworu.
• Józef Papkin – zubożały szlachcic, służy Cześnikowi i Rejentowi.
• Dyndalski (dyndać – wisieć, wahaś się); marszałek i Śmigalski (śmigać – pędzić, szybko się ruszać) – dworzanie Cześnika; Ponadto: Perełka, kuchmistrz, Mularze (murarze), hajduki i pachołki (służba).

Objaśnienia

Cześnik to nie jest nazwisko bohatera, nazwiskiem jest Raptusiewicz (raptus – człowiek impulsywny, nerwowy, narwaniec); cześnik w dawnej Polsce to termin określający urzędnika dworskiego usługującego królowi w czasie uczt przy stole (podający kielich z winem), mający pod opieką piwnicę panującego; później był to urząd tylko tytularny. Cześnik powiatowy, jakim był stary kawaler Raptusiewicz, to urząd o wiele wyższy niż rejent, znajdujący się na szczeblu hierarchii w pierwszej dziesiątce, rejent w trzeciej.

Rejent to także nie jest nazwisko bohatera, nazwiskiem jest Milczek (milczek – osoba małomówna). Rejent oznacza współcześnie prawnika notariusza a dawniej urzędnika dokonującego wpisów i wypisów z ksiąg sądowych, kierującego kancelarią królewską i archiwum.

Podstolina to termin pochodzący od podstolego: urzędnika dworskiego usługującego przy stole królewskim lub książęcym; zastępca stolnika. Oznacza, iż Podstolina była wcześniej żoną podstolego a nazywa się Anna Czepiersińska.

Pisownia

Tylko z racji nazw postaci użytych przez Fredrę podczas prac pisemnych nazwy Cześnik i Rejent piszemy wielkimi literami.

Zobacz teatr TVP

Streszczenie

Oprac.Akty 1-2Akty 3-4Interp./Char.Plan/Mini