Epoka literacka
Biografia
Sofokles to jeden z trzech wielkich tragików greckich. Żył w latach 496-406 p.n.e., pisał tragedie. Pochodził z zamożnej rodziny i był bardzo dobrze wykształcony. Grał na cytrze i brał udział w przedstawieniach jako przewodnik chóru. W swoich sztukach wprowadził na scenę trzeciego aktora. Mówi się, iż napisał około 120 sztuk, ale do współczesnych czasów zachowało się tylko siedem. Sofoklesa znamy przede wszystkim z lektur: „Elektra”, „Antygona” i „Król Edyp”. Więcej informacji w Wikipedii.
Geneza dzieła
Dzieło powstało na potrzeby teatru antycznego około 430 roku p.n.e., dla którego pracował Sofokles.
Sofokles wykorzystał mit o rodzie Labdakidów. Wywodził się z niego Lajos i Edyp, królowie Teb (zob. niżej na mapie). Gdy się urodził, przepowiedziano, iż zabije on ojca i ożeni się z własną matką. Dlatego jego ojciec król Lajos nakazał przebić mu pięty i porzucić w górach. Tam jednak został uratowany przez pasterzy i zaniesiony do Koryntu, gdzie adoptowała go para królewska. Gdy był młodzieńcem, usłyszał wyrocznię o zabójstwie ojca. Postanowił uciec z Koryntu, aby przepowiednia nie mogła się spełnił. Idąc drogą, wziął udział w bójce z nieznanymi ludźmi, z których kilku zabił, a jeden zdołał uciec. Następnie pokonał Sfinksa i w nagrodę ożenił się z wdową po królu Lajosie Jokastą.
Miał z nią czworo dzieci: Polinejkesa, Eteoklesa, Antygonę i Ismenę. W pewnym momencie, gdy rządził Tebami, bogowie zesłali na miasto zarazy i klęski. Wyszło na jaw, że są one rezultatem postępowania Edypa, który faktycznie wówczas na drodze z Koryntu do Teb zabił Lajosa, swojego ojca i później poślubił własną matkę Jokastę. Zrozpaczony Edyp wyłupił sobie oczy i poszedł na tułaczkę. towarzyszyła mu odważna córka Antygona, która wróciła do Teb po jego śmierci (zob. geneza “Antygony“).
Akcja “Króla Edypa” rozpoczyna się w momencie, gdy po wielu latach rządzenia Tebami Edyp pragnie ustalić przyczyny klęsk żywiołowych nawiedzających jego królestwo. Wzywa później Tyrezjasza i naocznego świadka śmierci Lajosa.
Budowa utworu
„Król Edyp” ma budowę klasyczną i składa się z 4 epeisodionów, prologu, stasimonów i exodusu. Zachowana jest zasada trzech jedności, miejsca, czasu i akcji.
Czas i miejsce akcji
Akcja rozgrywa się na placu królewskim w Tebach.
Bohaterowie
Edyp – król Teb, Jokasta – żona Edypa (zarazem matka), Kreon – szwagier Edypa, Chór Teban, Tyrezjasz – wróżbita; Kapłan, Posłaniec z Koryntu, Sługa Lajosa, Posłaniec domowy.
Zobacz teatr
“Król Edyp” teatr TVP