Pan Tadeusz -

Oprac.Księga 1 Księga 2 Księga 3 Księga 4 Księga 5 Księga 6 Księga 7 Księga 8 Księga 9 Księga 10 Księga 11 Księga 12 Epilog Jacek Soplica Opisy Tekst

Romantyzm

Biografia autora

Adam Mickiewicz to poeta romantyczny, żył i tworzył w latach 1798-1855. Urodził się w Zaosiu koło Nowogródka na Litwie. Był studentem Uniwersytetu w Wilnie, studiował na wydziale humanistycznym. W 1817 roku założył Towarzystwo Filomatów- miłośników wiedzy. Było to tajne, patriotyczne koło samopomocy koleżeńskiej. W 1819 roku ukończył studia i przeniósł się do Kowna, podjął pracę nauczyciela szkoły średniej. W 1822 roku ukazał się w Wilnie pierwszy tom poezji Mickiewicza „Ballady i romanse”, a rok później „Poezje” z II i IV cz. „Dziadów” oraz z powieścią poetycką „Grażyną”. Wraz z kolegami z dawnego Towarzystwa Filomatów w roku 1823 był prześladowany a w roku 1824 zesłano go w głąb Rosji.

W 1826 roku powstały tam „Sonety krymskie” a w 1828 „Konrad Wallenrod”. W 1829 roku dzięki pomocy przyjaciół w zdobyciu paszportu i ostrzeżeniu go o grożącym aresztowaniu ucieka za granicę, do Niemiec, a potem do Włoch. Po klęsce powstania listopadowego w 1830 roku, którą przeżywał w Wielkopolsce, przeniósł się wraz z Wielką Emigracją do Paryża. W Dreźnie powstała III cz. „Dziadów” w 1832 roku. W 1834 roku ukończył i wydał „Pana Tadeusza”. Zajmował się publicystyką, pisał wiersze, wykładał jako profesor literatur słowiańskich w College de France. Współtworzył pismo paryskie „Trybuna Ludów”. Zmarł w Konstantynopolu, prawdopodobnie na cholerę. Zob. więcej w Wikipedii.

Geneza dzieła

Mickiewicz zamierzał napisać poemat podobny do “Hermana i Doroty” (około 40 stron) J. V. Goethego. W trakcie powstawania utwór rozrastał się. Pisanie go sprawiało poecie przyjemność. Z precyzją i plastycznością ukazał krajobraz Litwy, jaki zapamiętał.

Budowa utworu

Pełny tytuł wraz z podtytułem (po kropce) utworu brzmi: „Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem”.

Dzieło jest podzielone 12 ksiąg z epilogiem, a każda ma swój tytuł. Ponadto poeta napisał spis zawartości każdej z nich: „Treść:” i tutaj następuje wymienianie chronologii wydarzeń.

Gatunkowo jest to epopeja, epos pisany na wzór „Iliady” Homera, ukazujący ważne dla szlachty i Polaków wydarzenia z okresu walk napoleońskich, które miały być przełomowe dla odzyskania niepodległości Polski.

Zajazd (film "Pan Tadeusz" 1999 r.) — Ostatni zajazd na Litwie (film TVP, 1999)

Księgi “Pana Tadeusza” linkujące do streszczeń:

Czas i miejsce akcji

Akcja ksiąg 1-10 “Pana Tadeusza” rozgrywa się latem 1811 r. w porze żniw i trwa pięć dni; akcja ksiąg 11-12 trwa jednego dnia wiosną 1812 r. Miejscem akcji jest Soplicowo i okolice, posiadłość Sędziego, Jacka Soplicy, Tadeusza i Zosi, którzy tam mieszkają. Przenosi się również do zamku Horeszków i zaścianka Dobrzyńskich.

Bohaterowie

Nie Tadeusz Soplica a Jacek Soplica jest głównym bohaterem dzieła Mickiewicza. Poznajemy go najpierw jako księdza Robaka a o Jacku dowiadujemy się z opowieści Gerwazego. Ksiądz Robak zajmuje się agitacją szlachty na rzecz powstania narodowego na Litwie. Zabija też niedźwiedzia, ratując życie Hrabiemu i Tadeuszowi, ponadto podczas bitwy zasłania ciałem strzał skierowany w Gerwazego… → więcej.

Jacek Soplica – tak nazywał się w młodości ksiądz Robak – główny bohater.
Sędzia – brat Jacka Soplicy
Tadeusz – syn Jacka
Zosia Horeszkówna – wnuczka Stolnika Horeszki
Stolnik Horeszko– magnat
Hrabia Horeszko – potomek po kądzieli Horeszków
Klucznik Gerwazy Rębajło – stary sługa Horeszków
Telimena – przyjaciółka Sędziego
Podkomorzy – przybył rozsądzić spór o zamek
Asesor – naczelnik policji powiatu
Rejent – pracownik sądu, Wojski
Maciek nad Maćkami, Protazy, Bartek Prusak, Jankiel

Trzy pary małżeńskie i wspólna uczta to optymistyczne zakończenie dzieła. (film TVP, 1999)

Główne wątki “Pana Tadeusza”

1. Wątki miłosne

a) Jacek i Ewa. Z opowieści Gerwazego w księdze 2. i ze spowiedzi księdza Robaka w księdze 10. dowiadujemy się prawdy o młodości Jacka Soplicy.

Jacek Soplica (czyli ksiądz Robak) i Ewa Horeszkówna (córka stolnika Horeszki) to postacie dramatycznej miłości zakończonej niespełnieniem.

Jacek pochodził z uboższej szlachty a Ewa z magnackiej (najbogatszej, hrabiowskiej). Jej ojciec Stolnik Horeszko (to nazwa funkcji urzędnika królewskiego zarządzającego kuchnią dworską lub też wysokiego rangą urzędnika ziemskiego) i hrabia miał aspiracje polityczne.

Potrzebował wsparcia i głosów lokalnej szlachty, wśród której Jacek cieszył się wielką popularnością. Zapraszał więc go do swojego zamku. W takich okolicznościach Jacek i Ewa zakochali się w sobie. Zob. więcej.

b) Tadeusz i Telimena. Tadeusz, syn Jacka Soplicy (ks. Robaka), poznał Telimeną (przyjaciółkę Sędziego Soplicy) na pierwszej uczcie w zamku. Wydawało mu się, tak sobie później tłumaczył, że była ona kobietą mieszkającą w jego pokoju. Spotkali się podczas jego powrotu przez moment. Naprawdę jednak widział wówczas Zosię pląsającą po pokoju. Bardzo mu się podobała. Tadeusza i Telimeną związał “przelotny romans”. Wszystko się zmieniło, gdy Telimena przedstawiła towarzystwu Zosię. Opiekowała się nią od dawna na prośbę Sędziego.

c) Tadeusz i Zosia. Tadeusz zobaczył Zosię po powrocie do domu. Zamieszkiwała jego dawny pokój. Widzieli się przez chwilkę, więc nie przyjrzał się jej dokładnie. W kolejnych dniach nie spotkali się, a podczas uczty uważał, że piękną nieznajomą jest Telimeną. Zosia była córką zmarłej Ewy Horeszko (córka Stolnika, dziadka Zosi, zabitego przez Jacka Soplicę) i wychowanką Telimeny. Gdy ta zdecydowała o pokazaniu jej towarzystwu, gdyż Zosia już dorosła do odpowiedniego wieku, zobaczyli ją obecni w Soplicowie mężczyźni. Zrobiła na Tadeuszu ogromne wrażenie i zakochał się w niej. Sędzia planował połączyć dwa rody: Sopliców z Horeszkami, aby odkupić dawne winy swego brata Jacka, który zawsze podpowiadał bratu, jak ma wyglądać wychowanie i przyszłość syna.

2. Wątek patriotyczny

a) Pokazanie dawnej świetności Polski szlacheckiej (obyczaje dworskie, kultura życia i piastowanie tradycji).
b) Ukazanie okresu napoleońskiego i polskich dążeń niepodległościowych. Polska i Litwa zjednoczone unią miały walczyć u boku Napoleona w wojnie z Rosją, aby odzyskać niepodległość. Mówił o tym i agitował do powstania narodowego ks. Robak (Jacek Soplica) w karczmie. Rozmawiał także o powstaniu ze swoim bratem Sędzią, którego planował ogłosić przywódcą. Ostatni zajazd pokazuje także solidarność szlachty wobec wspólnego wroga, jakim była Moskwa (Rosja carska). Państwo to doprowadziło do rozbiorów Polski. Mimo zatargów i sporów szlachta staje w jednym szeregu, aby walczyć z zewnętrznym wrogiem.

3. Spór o zamek

Po konfederacji targowickiej Rosjanie (Moskale) przyznali część ziem Horeszków Soplicom. Miało to związek ze zdradą części magnatów należących do konfederacji. Z racji zastrzelenia Horeszki przez Jacka Soplicę uznali błędnie, że Soplicowie to stronnicy Moskwy. Zamek popadał w ruinę i Sędzia Soplica nie traktował go z pietyzmem. Dopiero gdy pojawił się hrabia Horeszko, daleki krewny Stolnika, zapragnął udowodnić swoje prawa do zamku. Małżeństwo Tadeusza z Zosią miało zażegnać spór.

4. Spór o Kusego i Sokoła

Kusy i Sokół to imiona psów myśliwskich. Spór pomiędzy Rejentem i Asesorem o to, który z posiadanych przez nich psów jest lepszy. To wątek drugoplanowy o zabarwieniu humorystycznym,.

Wątki te i inne możesz odnaleźć i zgłębić w oparciu o fragmenty dzieł. W zakładce Opisy zobacz numery wersów, które prowadzą do poszerzenia wiadomości i znajomości dzieła na stronie: Tekst

Interpretacja

“Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem” – tak brzmi tytuł wraz z podtytułem dzieła Adama Mickiewicza. W istocie jego głównym wątkiem jest życie Jacka Soplicy, z którego później wynika tytułowy zajazd dokonany na Soplicowo przez Hrabiego (z Horeszków po kądzieli). Powodem tego zajazdu były stare waśnie pomiędzy rodami Sopliców i Horeszków. Rzecz dotyczyła przede wszystkim śmierci Stolnika Horeszki z ręki Jacka Soplicy.

Główny inicjator zajazdu Gerwazy to były sługa Stolnika, świadek zabójstwa, który poprzysiągł zemstę na całym rodzie Sopliców. W Dobrzynie zebrał szlachtę, podburzył ją i na czele z Hrabią ruszył na Soplicowo.

Mickiewicz w objaśnieniach do dzieła podaje czytelnikom fakty o zajazdach na Litwie. Były one rodzajem egzekucji prawnej i często kończyły się przelewem krwi. Ich tradycja ma związek z prawnymi rozwiązaniami, kiedy to szlachta wygrawszy w procesach sądowych, musiała wynajmować innych, aby egzekwować prawo, gdyż sami nie posiadali wojska ani policji. Zajazd opisany w utworze nie ma jednak związku z prawem, ale jest czynem chuligańskim świadczącym o zepsuciu obyczajów wśród szlachty.

Z zajazdem wiąże się spór o zamek Horeszków, który wynikał z zabójstwa Stolnika dokonanego przez Jacka Soplicę. Moskale dali go za targowicy Jackowi w dowód uznania za zabicie Stolnika. Zatem wątek życia Jacka jest wątkiem głównym.

Pozostałe wątki dzieła to historia miłość Zosi i Tadeusza, flirty Telimeny, spór Asesora z Rejentem, tradycje szlacheckie związane z różnymi obyczajami dnia codziennego. Adam Mickiewicz ukazał piękno ziemi litewskiej i świat szlacheckich obyczajów, który odszedł już do historii.