Analiza i interpretacja wiersza Jana Kochanowskiego “Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie” (fragm. “Odprawy posłów greckich”). Zobacz informacje o renesansie i biografię poety w Wikipedii.
Oprac.Streszcz./Interpr.Char.Plan/Mini
Analiza i interpretacja trzech pieśni z “Odprawy…”
- By rozum był przy młodości
- Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie
- O nierządne królestwo
tekst | interpretacja |
---|---|
Wy, którzy Pospolitą Rzeczą władacie, A ludzką sprawiedliwość1 w ręku trzymacie; Wy, mówię, którym ludzi paść poruczono2 I zwierzchności nad stadem Bożym zwierzono, |
Utwór został umieszczony w tragedii antycznej Jana Kochanowskiego pt. “Odprawa posłów greckich”. Poeta wykorzystał wątek mitycznej historii wojny trojańskiej, aby przedstawić ważne jego zdaniem problemy epoki renesansu. Pod postacią Aleksandra ukrył Parysa, księcia trojańskiego, który porywając ze Sparty piękną Helenę, doprowadził do wojny Grecji z Troją. Wg mitu trwała ona niemal 10 lat i Troja zniknęła z map świata.
Pieśń rozpoczyna inwokacja do rządzących Polską (łac. res publica – dosł. rzecz pospolita, republika, rzecz publiczna – pospolita rzecz, Rzeczpospolita – RP), którzy mają władzę nad krajem. Im powierzono opiekę nad państwem oraz losy społeczeństwa. Powinni pamiętać o tym (strofa druga), że zajęli miejsce Boga na ziemi i w Jego imieniu sprawują władzę. Dlatego powinni dbać o dobro wszystkich ludzi – w domyśle: nie tylko o swoje majątki. W trzeciej strofie podmiot liryczny ostrzega rządzących, iż kiedyś przed Bogiem będą musieli wytłumaczyć się ze swego postępowania (“uczynić poczet”). Przed Bogiem nie będą mogli kłamać, zły (krzywemu) człowiek nie ukryje tam (na sądzie ostatecznym) swoich grzechów – “krzywemu wynić”: winnemu uniknąć kary. Człowiek zły nie wejdzie do nieba po śmierci. Niezależnie od stanu społecznego Bóg osądzi wszystkich za czyny. Czy to hrabia (graf), czy chłop (siermiędze) – każdy zostanie poddany analizie. Jeśli zgrzeszył, będzie ukarany. W ostatniej strofie poeta zwraca uwagę na fakt, iż mniejszą odpowiedzialność wobec świata ma zwykły człowiek. Jeśli robi coś złego, skrzywdzi sam siebie. Gdy błędy popełniają rządzący, mogą one doprowadzić do klęski całego narodu i państwa. Przez głupotę i egoizm wielu władców zgubiło swoje państwa – miasta. Jest to wyraźna aluzja do mitycznego Parysa, ale także do rządzących Polską renesansową magnatów. |
Miejcie to przed oczyma zawżdy3 swojemi, Żeście miejsca zasiedli Boże na ziemi, Z którego macie nie tak swe własne rzeczy Jako wszytek4 ludzki mieć rodzaj na pieczy. |
|
A wam więc nad mniejszemi zwierzchność jest dana, Ale i sami macie nad sobą Pana, Któremu kiedyżkolwiek5 z spraw swych uczynić Poczet6 macie; trudnoż tam krzywemu wynić7. |
|
Nie bierze ten Pan darów ani się pyta, Jeśli kto chłop czyli się grofem8 poczyta; W siermiędze9 li go widzi, w złotych li głowach10, Jeśli najmniej przewinił, być mu w okowach11. |
|
Więc ja podobno12 z mniejszym niebezpieczeństwem Grzeszę, bo sam się tracę swym wszeteczeństwem13; Przełożonych występki miasta zgubiły I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły. |
|
Przypisy
|
Budowa wiersza
Pieśń ta pochodzi z “Odprawy posłów greckich” śpiewa ją chór drugi. Jest zbudowana z 5 strof czterowersowych (liczba zgłosek: 12, 12, 12, 12). Pieśń liczy 20 wersów. Została napisana 12-zgłoskowcem z rymami żeńskimi sąsiednimi.
Rządzący odpowiedzą za swoje winy przed Bogiem.
Do przemyślenia
Jan Kochanowski zwraca się do rządzących, aby mieli na uwadze odpowiedzialność za kraj. Najwyraźniej dostrzega złe strony władzy i “złotego wieku” wolności szlacheckiej. Doprowadzą one w przyszłości, w XVIII wieku Polskę do zguby. Korzysta ze sposobności, jaką jest wielkie wydarzenie ślubu Jana Zamoyskiego. Pod maską wojny trojańskiej, problemów Priama, Parysa (Aleksandra), rady trojańskiej pokazuje, iż rządzący nie mogą patrzeć na korzyści osobiste, ale powinni przedkładać nad nie pracę dla państwa. Spoczywa na nich wielka odpowiedzialność. Nierozsądne, egoistyczne i często bezmyślne zachowanie bohaterów literackich spotykamy ku przestrodze w wielu dziełach, np. w “Antygonie”, “Królu Edypie”, “Odprawie posłów greckich”, “Makbecie”, “Quo vadis”, “Kordianie”, “Faraonie”, “Folwarku zwierzęcym” czy “Władcy much”. Wszystkie one pokazują człowieka pragnącego dominować nad innymi, korzystać z przywilejów i wieść wspaniałe, wygodne życie – kosztem poddanych czy słabszych osób.
Życiowe inspiracje
Przykładem szkolnych rządów jest samorząd. Z reguły przewodniczący klas to osoby wybierane w głosowaniu. Oczekiwania co do funkcji i roli, jaką mają odegrać są “ogromne”: organizacja dyskotek klasowych, pilnowanie dyżurów, kontakt z nauczycielami, wychowawcą, pilnowanie ważnych rocznic, prowadzenie kroniki klasowej, działania integracyjne na rzecz społeczności klasowej itp. Przykład pieśni Kochanowskiego pokazuje, że rządzącym należy przypominać o ich obowiązkach, bo czasami zapominają, w jakim celu zostali wybrani. Jednak akurat w szkole często sytuacja bywa odwrotna: tylko samorząd klasowy wykazuje zapał i energię do pracy społecznej. Dlatego obie strony powinny działać razem i w porozumieniu, z myślą o postawionych sobie wcześniej celach. Mają one uszczęśliwiać wszystkich.
Uczniowie w szkole często postępują wg myślenia: “Ja tutaj jestem najważniejszy, najważniejsza” – a nie np. nauka czy dobro wspólne. Tak zachowywała się szlachta w “złotym wieku”. Aleksander (Parys) z “Odprawy…” myślał tylko o sobie i doprowadził do upadku Troi.
Analiza i interpretacja trzech pieśni z “Odprawy…”
- By rozum był przy młodości
- Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie
- O nierządne królestwo
Oprac.Streszcz./Interpr.Char.Plan/Mini