Oprac.Streszcz./Interpr.Char.Plan/Mini
Analiza i interpretacja trzech pieśni z “Odprawy…”
Prolog
Ulisses (Odyseusz, król Itaki) i Menelaos (mąż Heleny, król Sparty) to posłowie greccy. Przybywają do Troi, aby odebrać porwaną przez Parysa Helenę. Jedna z głównych postaci dzieła Antenor rozpoczyna swój monolog na placu przed Troją.
Mówi o zastanej sytuacji i boi się, aby Grecy nie wypowiedzieli Troi wojny z powodu postępku Aleksandra (Parysa). Postępuje też młody książę niegodnie, bowiem rozsyła kosztowne podarki do posłów, aby potwierdzali słuszność jego stanowiska. To przyjmowanie łapówek może doprowadzić do upadku Rzeczpospolitej (republiki) – chodzi o Troję, ale jest to też aluzja do przekupstwa polskich posłów w okresie „złotego wieku”. Antenor chciałby, aby Helenę oddano Grekom.
Epeisodion I
Aleksander rozmawia z Antenorem. Antenor wypowiada swoją opinię. Uważa, że nie powinno się narażać ojczyzny dla prywatnych korzyści. Aleksander (Parys) jest bardzo zaskoczony postawą Antenora, którego zdanie zawsze poważał. Teraz jednak chce przekonać go do poparcia na forum rady. Nie chce, aby senatorowie podjęli decyzję o odesłaniu Heleny, w której się zakochał. Ponieważ Antenor nie jest uległy.
Aleksander sugeruje, że mędrzec jest stronnikiem Greków. Gdy nie udaje się perswazją i komplementami, młodzieniec próbuje wzbudzić w Antenorze poczucie winy spowodowane brakiem miłości do ojczyzny.
Stasimon I
Chór śpiewa pieśń „By rozum był przy młodości” dotyczącą braku szacunku do prawa i braku moralności młodzieży trojańskiej. Przejdź do szczegółowej analizy tej pieśni.
Epeisodion II
Na scenie pojawia się Helena. Prowadzi monolog, a potem rozmawia z Panią Starszą o swoim losie. Żałuje, że dała porwać się Aleksandrowi. Z tego powodu jest daleko od ojczyzny, straciła przyjaciół, męża i co gorsza, postępowanie Aleksandra może doprowadzić do wojny.
Jest świadoma, że właściwie nie ma na nic wpływu, ponieważ mężczyźni rządzą światem i ze zdaniem Kobiet w ogóle się nie liczą. Pani Starsza próbuje ją uspokoić. Los jest taki, a nie inny i trzeba się z nim pogodzić.
Stasimon II
Pieśń “Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie” dotyczy rządzących.
Przejdź do szczegółowej analizy tej pieśni.
Epeisodion III
Helena rozmawia z Posłem. Donosi on jej o przebiegu obrad rady trojańskiej. Jako pierwszy na radzie zabrał głos król Troi Priam. Powiedział, iż w podjęciu decyzji będzie kierować się dobrem państwa, bo ono jest dla niego najważniejsze. Następnie przemawiał Aleksander i mówił przekonywująco. Wspomniał, że Helena jest darem od Afrodyty (Wenus) i nie może ignorować woli bogów. Z tego powodu bogowie zapewne będą sprzyjać Trojanom. Powołał się również na przykład Medei, jego ciotkę, siostrę króla.
Została ona porwana przez Greków. Jeśli więc chcieliby odzyskać Helenę, musieliby oddać Medeę. Po zakończeniu przemowy Aleksandra, zapadł w radzie zgiełk, senatorowie głośno ze sobą rozmawiali – aluzja do polskiego sejmu.
Następnym mówca był Antenor. Powtarza on swoje znane już opinie o tym, że Aleksander porwał Helenę i tym samym złamał prawa gościnności. Jego zdaniem należy Helenę oddać mężowi, Grekom, w przeciwnym razie będzie wojna. A to będzie za duża cena, śmierć wielu ludzi dla kaprysu Aleksandra. Oskarża młodego księcia o egoizm i brak patriotyzmu. Nawiązuje do sprawy porwania Medei, jego zdaniem to była sprawa zupełnie inna i z innej epoki. Stronnicy Antenora to między innymi Eneasz, Pantus, Tymetes, Lampon i Ukalegon.
Innego zdania był Ikeaton, stronnik Aleksandra. Jeśli rzeczywiście Trojanie ulegną żądaniom Greków, ci będą mieli powód, aby stawiać kolejne wymagania, bo chodzi im tak naprawdę o poddanie sobie Troi, a nie o Helenę. Wówczas posłowie bili brawa i w większości poparli Ikeatona. Głos chciał zabrać Ukalegon, lecz nikt nie chciał go słuchać.
Król Priam po wysłuchaniu przemówień podjął decyzję, aby Helenę pozostawić w Troi a „Greków odprawić”, czyli oświadczyć Ulissesowi i Menelaosowi, że mają wracać do siebie.
Rozmowę posła z Heleną kończy refleksja Chóru. Komentuje on w czterech wersach zwieszone i smutne głowy posłów greckich oraz decyzję rady trojańskiej.
Epeisodion IV
Widzimy Ulissesa i Menelaosa. Ulisses wypowiada wspaniałą mowę podsumowującą praworządność Troi – aluzja do Polski renesansowej. Jego monolog zaczyna się od słów „O nierządne królestwo i zginienia bliskie”. Przejdź do szczegółowej analizy tej pieśni. Z jego słów wynika, iż Troja woli walczyć i narazić swoich mieszkańców na śmierć niż oddać Helenę. Mimo mądrości senatorów i króla Priama zwyciężyła postawa młodego księcia, który kierował się własnymi przyjemnościami. Z kolei Menelaos modli się do bogów, aby pomogli Grekom ukarać Trojan.
„Wieczne światło niebieskie i ty, płodna zielni,
I ty, morze szerokie, wy, wszyscy bogowie,”…
Pragnie zemsty na Aleksandrze za to, że ten porwał mu żonę. Modli się, aby bogowie pozwolili mu zabić księcia, bo też i Aleksander wyrządził mu ogromną krzywdę.
Stasimon III
W pieśni chóru widzimy zwrot do bogini Wenus (Afrodyty), która skierowała statek Aleksandra (Parysa) do Sparty. Tam korzystając z okazji, porwał Helenę.
„O białoskrzydła morska pływaczko,
Wychowanico Idy wysokiej,
Łodzi bukowa, któraś gładkiej
Twarzy pasterza, Pryjmczyka,…”
Dalej chór śpiewa o tym, że wkrótce wybuchnie wojna pomiędzy Grecją a Troją. Wyniknie on także z powodu kłótni pomiędzy boginiami, a ofiarami będzie Troja. Tak naprawdę jednak sprawcą wszystkiego jest młody Parys, bardzo dumny i egoistyczny książę, dla którego najważniejsze jest zaspokojenie własnego pożądania.
Epeisodion V
Antenor rozmawia z Priamem. Jest pełen obaw o losy Troi. Przepowiada wojnę i prosi króla, aby ten wzmocnił porty i zamki, zbierał wojska, rozsyłał szpiegów, aby nikt nie zaskoczył Troi. Priam zauważa, że Antenor jest zbytnio bojaźliwy i przemawia przez niego strach. Wydaje się lekceważyć upomnienia i rady Antenora, gdy na scenie pojawia się Kasandra. Córka Priama również przewiduje i przepowiada ciąg poważnych nieszczęść dla miasta. Jakby powodem ich wszystkich jest Helena. Zapowiada również śmierć Hektora, najbardziej walecznego i ukochanego syna królewskiego i podstęp związany z koniem trojańskim. W swojej wizji przestrzega, aby król nie zgodził się wprowadzać konia do miasta. Kończy słowami:
„Matko, ty dziatek
Swoich płakać nie będziesz, ale wyć będziesz!”
Problem w tym, że nikt nie chciał słuchać Kasandry poza Antenorem. Chór pragnie wyprowadzić omdlona Kasandrę. Widzimy rozmowę Priama z Antenorem. Namawia on króla, aby wsłuchał się w prośbę córki i jej radę. Król jednak bagatelizuje to zdarzenie. Przypomina sobie jednak sen swojej żony przed narodzinami Parysa, ową wyjaśnioną przez tłumaczy snów płonącą żagiew, przyczynę zagłady Troi.
Epilog
Rozmowę jednak przerywa Rotmistrz, który przyprowadza więźnia. Informuje on Priama, iż pojawiły się statki greckie, jest ich bardzo dużo, setki. Jest to początek wojny.
„Na probie to powiedział, że greckiego wojska
Tysiąc galer na kotwiach pogotowiu stoi
W Aulidzie, którzy tylko na posły czekają,…”
Od więźnia dowiadujemy się, że na czele wojsk greckich stanął brat Menelaosa Agamemnon, król krainy Argolidy, których najważniejsze miasta to Argos, Mykeny, Tiryns i Midea. Król Priam pragnie zwołać radę na kolejny dzień. Chce z senatorami radzić, co począć i nie zamierza jej kończyć, dopóki nie ustalą dogodnej strategii działania Trojan. Antenor oburza się na te słowa, ponieważ w tej sytuacji nie można zbyt długo radzić, należy działać. Podsuwa myśl, aby Trojanie zaatakowali niespodziewanie Greków, a nie tylko myśleli o obronie. To także aluzja do polskiego sejmu, który potrafił tylko debatować, a ważne decyzje należy podejmować szybko.
Interpretacja
„Odprawa…” to dramat, czyli sztuka przeznaczona do grania na scenie. Jej tematyką jest ukazanie problemów politycznych i społecznych epoki renesansu. Kochanowski wykorzystał motywy mitu wojny trojańskiej, aby ukazać między innymi temat złego funkcjonowania władzy państwowej, sejmu (rady), złego wychowania młodzieży szlacheckiej („O nierządne królestwo”), brak patriotyzmu i szacunku do prawa wśród szlachty, prywatę rządzących i egoizm („Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie”), brak kultury politycznej posłów (zachowanie rady trojańskiej) prywatę posłów i przekupstwo (kupowanie głosów przez Aleksandra, prezenty), krótkowzroczność polityczną Polaków (przestrzeganie przed niebezpieczeństwami w przyszłości, Kasandra),brak szacunku do władzy królewskiej i zepsucie moralne szlachty.
Ważną cechą posłów polskich jest brak konstruktywnego działania i popadanie w niekończące się dyskusje. W okresie zagrożenia granic zamiast podejmować szybkie decyzje, zwołać wojska i ruszyć z odsieczą napadanym dzielnicom wschodnim, posłowie debatują debatują.
Charakterystyka postaci
Antenor – mądry i przewidujący patriota, który stawia losy kraju ponad prywatne żądze Parysa, prawdomówny doradca króla, przewidujący i liczący się z głosem rozsądku, uczciwy i lojalny, skromny i odpowiedzialny, nieprzekupny.
Aleksander – Parys – to syn Priama, któremu Afrodyta obiecała najpiękniejszą kobietę na świecie Helenę. Popłynął po nią do Sparty i porwał, „bo mu się należała”. Jest egoistą, myśli tylko o sobie. Jest hipokrytą przekupującym senatorów. Nie ma sumienia, jest pyszałkiem zakochanym w sobie. Ignoruje niebezpieczeństwo i możliwość śmierci wielu poddanych. Brakuje mu wyobraźni, jest zdemoralizowany władzą i własną pozycją społeczną.
Helena – jest najpiękniejszą kobietą. Ma skłonności do myślenia racjonalnego, dzięki temu żałuje rozstania się z najbliższymi. Obawia się, że czyn Parysa doprowadzi do przelewu krwi, dlatego wolałaby wrócić do Sparty. Jest skromną dziewczyną.
Oprac.Streszcz./Interpr.Char.Plan/Mini