Oprac. Części 1-2Części 3-4Interp./Char.
INTERPRETACJA
Zdrada małżeńska i pragnienie pisania
„Nie – Boska komedia” zawiera dwa zasadnicze problemy: dramat rodzinny i dramat społeczny. W dwóch pierwszych częściach utworu widzimy Pana Młodego. Później jest nazywany Mężem a kolejnych częściach hrabią Henrykiem. To poeta romantyczny wrażliwy na uroki świata i żyjący marzeniami, pożądaniem, wyobraźnią. Mimo miłości do żony Marii niedługo po ślubie zdradza ją.
Nocą widzi Dziewicę – piękną kobietę – i dla niej porzuca rodzinę. Podąża za nieznajomą. Zjawa, stojąc nad przepaścią, przybiera właściwe kształty mary i potwora. Mąż wraca więc do domu przygnębiony z poczuciem winy, ale jego żona z rozpaczy postradała zmysły (zwariowała). Oddana do szpitala dla obłąkanych (psychiatrycznego) zmarła. Osierociła syna Jerzego, nazywanego Orciem. Bardzo chciała, aby był podobny do ojca i w przyszłości został poetą. Chłopiec był niewidomy, ale stał się bardzo wrażliwy. Spoglądał na świat oczyma duszy, wyraźniej widząc wiele zjawisk niż Henryk. Często w nocy budził się i rozmawiał z duchami, także z matką.
Historia postępowania Męża jest dwuznaczna. Może przestrzegać kobiety przed zbyt luźnymi relacjami mężczyzn, dla których w pewnym momencie stają się mało atrakcyjne. Jednak postawa Męża może też być metaforą poezji romantycznej i dyskusją o jej związku ze światem realnym. Mąż jest poddany ostrej krytyce, ponieważ jako poeta niszczy życie ukochanym osobom, chodzi z głową w chmurach. Bardziej koncertuje się na pogoni za muzą i popularnością twórcy niż na losie najbliższych. Poezja (literatura) spełnia rolę swoistego rodzaju uzależnienia, mamony, która ogranicza a nie poszerza świat wewnętrzny człowieka. Jej niewolnikiem jest Mąż, egoista, człowiek bez uczuć i honoru. Czy poeta może być tak zepsuty?
Krytyka rewolucji i ustroju szlacheckiego
W części trzeciej i czwartej widzimy obraz rewolucji społecznej. Mąż przeistacza się tu w hrabiego Henryka. Porzuca poezję na rzecz ratowania swojej grupy społecznej, arystokracji przed skutkami rewolucji społecznej. Zbiera szlachtę i z odsieczą rusza do zamku Świętej Trójcy, ostatniego bastionu oporu. Podczas oglądania obozowiska rewolucjonistów stwierdza, iż są to ludzie bez żadnej wyobraźni a ich działaniom nie towarzyszy żadna ideologia. Żyją i działają po to, by zemścić się na swoich ciemiężycielach. Nie mają żadnych planów na przyszłość, nie wiedzą, co będą robić z wolnością. Są żądni zemsty, szlacheckiej krwi i to pragnienie staje się siłą napędową działania rewolucjonistów. Przez dwa miesiące oblegają okopy zamku, aż pokonują szlachtę i wygrywają.
Obraz rewolucji przedstawiony przez Krasińskiego jest bardzo krytyczny. Negatywnie wypada ocena zdemoralizowanej i zdegenerowanej szlachty. Rewolucja jawi się jako bezsensowny akt przemocy okupiony przelewem krwi wielu niewinnych ludzi. Sama w sobie nie niesie niczego pozytywnego poza zmianą systemu, który i tak stworzy swoją klasę zastępującą arystokrację. Być może autor dostrzegł rządzącą krajem nierówność społeczną. Garstka szlachty narzuciła swoją wolę całemu narodowi, wykorzystując go do wzbogacenia się. Dla tej grupy więc dzieło może być ostrzeżeniem. Będą musieli zapłacić za zniewolenie chłopów określanych mianem rewolucjonistów.
CHARAKTERYSTYKA
Pan Młody – Mąż- hrabia Henryk- (36l.) arystokrata, bogacz, to romantyk i poeta, hipokryta oszukujący swoją żonę, nieprzystosowany do życia w normalnym świecie, później odważny i waleczny, świadomy śmierci, jaka czeka w okopach zamku.
Żona – Maria, to arystokratka, zakochana i nieszczęśliwa, ponieważ mąż ją opuszcza po urodzeniu przez nią syna Jerzego, nazywanego Orciem, zrozpaczona dostaje obłędu i umiera w szpitalu.
Orcio – Jerzy Stanisław, kilkunastoletni chłopiec, matka zaklina go podczas chrztu, aby był poetą a wówczas zdobędzie miłość ojca, ma poetycką duszę, los odebrał mu wzrok, ale nie załamuje się.
Jakub – wierny służący hrabiego Henryka, dzielny i pracowity.
Pankracy – dowódca rewolucjonistów, odważny i przekonany do swoich ideałów, ma wielkie plany przebudowy świata, ale nie bardzo wie, co po rzezi arystokracji zrobić, chce zburzenia całego starego świata, jest ludobójcą i oprawcą bez litości.
Leonard – jeden z przywódców rewolucji, fanatyk religijny tworzący swoją mitologię, posłuszny wykonawca rozkazów, poddany dowódcy, bezkrytyczny.
Przechrzta – to jeden z rewolucjonistów i nie jedyny o takim nazwisku, to cała grupa Żydów, którzy chcą przejść na religię katolicką, choć w rzeczywistości spiskują także przeciwko rewolucjonistom.
Rewolucjoniści – grupa społeczna, rzemieślnicy, byłe damy i arystokratki, rzeźnicy, kamerdynerzy, lokaje, służące, fryzjerzy, stolarze, chłopi i wielu innych prostych ludzi uciskanych przez szlachtę.
Arystokracja – grupa społeczna, której śmierć obiecali rewolucjoniści, hrabiowie, baronowie i książęta, także zwykła szlachta, przyzwyczajeni do wygodnego sposobu życia dążą do zachowania swego statusu, są zdegenerowani i nieczuli na krzywdy społeczne, dopiero rewolucja otwiera im oczy, jednak są jej ofiarami.
Duchy – szereg pojawiających się postaci fantastycznych wpływa na atmosferę dzieła i nastrój, to min. Dziewica, Głosy, Mefisto, Orzeł.
Streszczenie
Oprac. Części 1-2Części 3-4Interp./Char.