Oprac. Części 1-2Części 3-4Interp./Char.
CZĘŚĆ PIERWSZA
Dedykacja
Poświęcone Marii
UWAGA!
- Utwór ma budowę fragmentaryczną. Autor nie zastosował podziału na sceny, są odstępy.
- Gwiazdki (***) lub gwiazdka (*) oznacza zmianę miejsca akcji lub postaci. Streszczenie stara się to oddać.
- Pierwsze wyrazy fragmentów służą łatwiejszemu poszukiwania fragmentu w tekście dzieła.
* Gwiazdy…
Rozpoczyna się od opisu poety romantycznego. Jest on jak twórca świata, wokół jego głowy krążą gwiazdy, a w dole widać morza. Jest indywidualistą, nie jest pięknem, ale przez niego owa piękność płynie- sam nie jest wielki, ale wielkość tworzy.
*Zwraca się apostrofą do cienia, jaki powstaje gdzieś poza nim i pyta się go, kto i po co go stworzył. Poeta wie, że ów cień ugrzęźnie w błocie. Jest podobny do niewiasty i też cierpi, a jego cierpieniem syci się szatan. Wyparł się kiedyś Boga i Bóg się go wyprze.
***Teraz zwraca się do poezji, pisze ją wielką literą: „Poezjo, matko Piękności i Zbawienia”. Ubolewa nad tym, że ona gubi tych wszystkich, którzy w nią wierzą. A jednak twierdzi, iż jest błogosławieństwem dla tego, kto w niej zamieszka. Kto ją zdradzi, ten zginie.
Pojawiają się postacie.
Przelatuje Anioł. Błogosławi ludzi dobrej woli. Wypowiada życzenie, aby pojawiła się żona dla czystego serca Męża. Po nim pojawia się Chór Złych Duchów.
*** Chór Złych Duchów
Chór Złych Duchów pragnie dopaść poetę, wysyłając na niego ducha umarłej nałożnicy. Szydzi zaś z poetyckiej sławy, mitów poetyckich w rodzaju Edenu i innych.
Anioł Stróż wypowiada niejako zaklęcie, aby poeta dotrzymał przysięgi, a wtedy będzie mu bliskim. Akcja rozgrywa się wewnątrz kościoła. Ksiądz daje ślub.
Mąż i Żona On przysięga jej miłość i zaklina się, jeśli kiedykolwiek ją przestanie kochać. Następnie widzimy bal zabawę weselną. Państwo młodzi tańczą ze sobą i mówią komplementy.
*** NOC POCHMURNA…
Duch Złego pod postacią Dziewicy leci nad ziemią. Ona zwierza się, iż jeszcze niedawno biegała po ziemi, teraz diabły każą jej udawać świętą. Pojawia się nad ogrodem i cmentarzem. Tam pochowano księżnę, bierze jej ubrania.
*** POKÓJ SYPIALNY…
W sypialni śpi Mąż i Żona. Pojawia się Dziewica. Mąż obudzony wpatruje się w Żonę i stwierdza, że nie ją pokochał, lecz Dziewicę- poezję, którą zdradził. Przebudzona również żona nie widzi ducha i naiwnie pyta męża, co się stało? Uspokaja ją, by spała, sam zrywa się i wychodzi do ogrodu, bo brakuje mu powietrza.
*** OGRÓD…
W ogrodzie rozmawia z Dziewicą. Uważa ją za najpiękniejszą i z nią chce być na zawsze, a jeśli ona jest tylko wytworem jego wyobraźni, to i on chce zamienić się mgłę czy dym. Z okna odzywa się żona poety, martwi się, aby ukochany nie przeziębił się. Dziewica znika, ale obiecała wrócić.
*** SASLON – DWIE ŚWIECE…
W salonie Mąż siedzi zamyślony z twarzą w dłoniach, Żona przy fortepianie. Posłała po tort na chrzciny, ksiądz Benjamin ma dać ich synowi sakrament za dwa dni. Mąż rozmyśla nad sobą i swoją miłością, zbliżającą się burzą. Nie chce tam być. Żona zauważa jego stan. Prosi, by ją kochał, Maż twierdzi, iż rzeczywiście powinien ją kochać. Na dźwięk słowa „powinienem” Żona pada na kolana z dzieckiem i prosi Męża o miłość choćby dla syna. Henryk- Mąż obiecuje miłość do dziecka i do niej, ale jest sztuczny. Rozpętała się burza. Do pokoju weszła Dziewica, Henryk widzi ją jako najpiękniejszą, ale Żona jako ducha o wyglądzie trupa. Boi się zjawy i nie chce puścić Henryka, lecz on wychodzi z Dziewicą.
*** CHRZEST
Chrzest dziecka. Goście, Ojciec Chrzestny, Matka Chrzestna, Mamka z dzieckiem, Żona i służący są w pokoju. Zebrani rozmawiają na temat chrztu i Żony. Ich zdaniem straciła rozum, zachowuje się jak we śnie, jest obca. Żona pyta dziecko- Orcia gdzie jest jego ojciec? Błogosławi je i prosi, by syn był poetą, a wtedy ojciec będzie go kochał i przebaczy jej. Jeśli nie będzie poetą, przeklina go. Mdleje. Goście odchodzą czując, iż coś złego się stanie. Ksiądz mówi do dziecka, ochrzczonego imieniem Jerzego Stanisława, że najważniejsza jest ojczyzna. Warto też za nią oddać życie.
*** PIĘKNA OKOLICA
Mąż z Dziewicą są w pięknym miejscu, o tym zawsze marzył poeta.
*** GÓRY I PRZEPAŚCIE
Są razem blisko przepaści. Ona przeszła przez nią i podaje mu ramię, ale wtedy Maż zauważa, iż odpadły z niej kwiaty, suknia, a Dziewica staje się maszkarą. Mąż już nie chce za nią iść, choć jej przysięgał. Chór Złych Duchów namawia go do pójścia dalej za nią. Anioł Stróż ratuje go i nakazuje powrót do domu i poprawę.
*** SALON
Mąż rozmawia w salonie ze Sługą. Dowiaduje się, iż żona jest w domu wariatów. Nie chce w to wierzyć. Czuje się winny jej choroby i żałuje swojego postępowania.
***DOM OBŁĄKANYCH
Mąż, hrabia Henryk udaje przyjaciela męża swojej obłąkanej żony. Dowiaduje się, iż Żona jest bardzo chora, wierzy w nocne porwanie jej męża przez demona. Mąż wchodzi do niej i próbuje nawiązać z nią rozmowę. Maria rozpoznaje go. Modliła się, by wrócił.
Chciała też stać się poetką, aby ją kochał i stała się. Całuje hrabiego. Mówi mu o synu. Będzie go kochał, ponieważ dziecko ma być poetą. To ona przyprawiła mu skrzydła i posłała między światy. Orcio będzie radością swego ojca. Odzywają się różne głosy zza ścian, sufitu i podłogi. Maria źle się czuje, jest natchniona i słabnie. Mąż wzywa pomocy, wbiegają kobiety i Żona Doktora. Żegnają się. Hrabia zostaje rozpoznany. Ściska ją, Żona przytula się do niego i umiera.
CZĘŚĆ DRUGA
Część pisana prozą poetycką. Są w niej pytania retoryczne do syna, który mimo młodego wieku jest taki doświadczony, tak dobrze zna życie. Jest zamyślony i rozmarzony.
*Orcio, syn hrabiego Henryka i Marii, jest bardzo wrażliwy. Rozmawia sam ze sobą, a jego niania płacze z bezsilności. Jego ojciec patrzy na niego i łzy mu się cisną na oczy.
*Profesor badał Orcia i stwierdził, że jest bardzo zdolny. Jakiś oficer wróżył mu karierę wojskową. Cyganka nie potrafiła nic wywróżyć mu z ręki. Jednego razu malarz namalował go, gdy Orcio się denerwował, jako diabełka.
*Orcio pięknieje, nie tak jak dziecko, ale urodą myśli. Każdy, kto go zobaczy, mówi o jego urodzie.
*** CMENTARZ- MĄŻ I ORCIO
Na cmentarzu Mąż i Orcio są przy grobie Marii. Orcio modli się, ale zmienia słowa modlitwy na własne. Ojciec pyta go, dlaczego? Syn tłumaczy, iż słowa te same tłoczą mu się w umyśle i musi je wypowiadać.
Hrabia mówi, że syn nie kocha, bo nie pamięta matki. Orcio jednak widuje ją we śnie, chociaż nie tylko. Przedwczoraj ukazała mu się blada i mówiła o swoim losie. Pląta się po świecie jako duch i bardzo jej zależy, by ojciec kochał go. Mąż mówi do niej, choć jej nie ma, o zgubie jaką przygotowała dla syna. Orcio i teraz widzi ją gdzieś wśród modrzewi. Hrabia rozpacza, od dziesięciu lat nie zaznał spokoju, boi się o swojego syna i prosi Boga, by ocalił go.
*W plenerze różni ludzie, Mąż i Filozof spacerują rozmawiając o różnych sprawach. Między innymi mówią o nadejściu czasów wyzwolenia kobiet i Murzynów. Filozof zapowiada jakąś rewolucję, która zmiecie ze świata stary ład. Hrabia w to nie wierzy.
***WĄWÓZ PMIĘDZY GÓRAMI
W wąwozie w górach są Mąż oraz duchy, Mefisto i Anioł Stróż. Hrabia ma złe przeczucia, czuje pustkę w sercu, boi się o Orcia. Ma przeczucia, iż syn straci wzrok. Cierpi. Widzi diabła i rozpoznaje go ze starych malowideł.
Żali się nad Orciem, który za winy ojca oślepnie. Dostrzega wielkiego orła, który leci na niego i nakazuje, aby Hrabia nigdy nie ustępował w walce. Wreszcie wyznaje matce naturze chęć porzucenia dotychczasowego życia i pragnie stać się użytecznym dla swoich współbraci. Chce walczyć wraz z nimi.
*** POKÓJ. MĄŻ- LEKARZ- ORCIO
Mąż prosi Lekarza o ratunek, bowiem Jerzy traci wzrok. Lekarz bada chłopca, ale nie ma już nadziei. Orcio ma 14 lat. Twierdzi, iż widzi więcej, gdy zamyka oczy. Lekarz obawia się katalepsji, paraliżu części ciała. Odchodzi, choć Mąż prosi, by ratował syna, to ślepota Orcia jest nieunikniona. Orcio twierdzi, iż widzi oczyma duszy.
*** LEKARZ- OJCIEC CHRZESTNY
Lekarz z Ojcem Chrzestnym rozmawiają o Orciu. Chrzestny zawsze podejrzewał, iż chłopak był pomylony. Wszedł Mąż, to on wezwał Lekarza późną nocą, aby poobserwował zachowanie syna. Orcio wstaje i mówi przez sen.
*** SYPIALNIA…
Wszyscy obecni obserwują Orcia, który lunatykuje i mówi tak, jak jego matka. Wzywa matkę i mówi do niej. Lekarz stwierdza pomieszanie zmysłów. Wychodzą, a chłopak budzi się. Skarży się, iż głosy przerwały mu sen. Ojciec okrywa go i prosi, by spał. Chłopiec zasypia, a Mąż diagnozuje sytuację syna. W jego opinii Orcio jest słaby jak dziecko, nie ma przyszłości i jest nieszczęśliwy, gdyż ma duszę anioła i ona lata poza ziemią, natomiast ciało błąka się po ziemi.
Streszczenie
Oprac. Części 1-2Części 3-4Interp./Char.