Oprac.Sceny 1-5Sceny 6-9Int./Char.Plan/MiniWielka Improwizacja
Epoka literacka
Biografia autora
Adam Mickiewicz to poeta romantyczny, żył i tworzył w latach 1798-1855. Urodził się w Zaosiu koło Nowogródka na Litwie. Był studentem Uniwersytetu w Wilnie, studiował na wydziale humanistycznym. W 1817 roku założył Towarzystwo Filomatów- miłośników wiedzy. Było to tajne, patriotyczne koło samopomocy koleżeńskiej. W 1819 roku ukończył studia i przeniósł się do Kowna, podjął pracę nauczyciela szkoły średniej. W 1822 roku ukazał się w Wilnie pierwszy tom poezji Mickiewicza „Ballady i romanse”, a rok później „Poezje” z II i IV cz. „Dziadów” oraz z powieścią poetycką „Grażyną”. Wraz z kolegami z dawnego Towarzystwa Filomatów w roku 1823 był prześladowany a w roku 1824 zesłano go w głąb Rosji.
W 1826 roku powstały tam „Sonety krymskie” a w 1828 „Konrad Wallenrod”. W 1829 roku dzięki pomocy przyjaciół w zdobyciu paszportu i ostrzeżeniu go o grożącym aresztowaniu ucieka za granicę, do Niemiec, a potem do Włoch. Po klęsce powstania listopadowego w 1830 roku, którą przeżywał w Wielkopolsce, przeniósł się wraz z Wielką Emigracją do Paryża. W Dreźnie powstała III cz. „Dziadów” w 1832 roku. W 1834 roku ukończył i wydał „Pana Tadeusza”. Zajmował się publicystyką, pisał wiersze, wykładał jako profesor literatur słowiańskich w College de France. Współtworzył pismo paryskie „Trybuna Ludów”. Zmarł w Konstantynopolu, prawdopodobnie na cholerę. Zob. więcej w Wikipedii.
Geneza dzieła
Utwór powstał w 1832 r. w Dreźnie. Jest kontynuacją cyklu trzech dramatów (cz. II i IV powstałych w 1823 r.). Tytuł ma związek z pogańskim obrzędem święta zmarłych na Białorusi. Lud spotykał się na cmentarzach i wywoływał dusze zmarłych. Przygotowywał poczęstunek, karmił i poił zmarłych. Ceremonię prowadził guślarz.
Geneza ma związek z upadkiem powstania listopadowego 1830-1831, w którym poeta nie wziął udziału i z tego powodu miał wyrzuty sumienia. Spotkał się też z zarzutami braku działania ze strony środowiska. Akcję osadza w latach 1823-1824, powracając do wydarzeń z procesu filomatów, polskiej młodzieży w Wilnie, aby udowodnić, że walka czynna nie jest mu obca.
Budowa utworu
Przedmowa Mickiewicza, dedykacja przyjaciołom; jeden akt a w nim dziewięć scen, “Prolog” i “Ustęp”, który zastępuje drugi akt.
“Dziady” cz. III to dramat romantyczny charakteryzujący się:
- Brak zachowania zasady trzech jedności miejsca, czasu i akcji.
- Są sceny realistyczne i fantastyczne.
- Pojawiają się postaci fantastyczne (np. diabły, anioły, głosy).
- Utwór ma kompozycję otwartą i fragmentaryczną.
- Nie poznajemy zakończenia losów bohatera.
Czas i miejsce akcji
Czas akcji rozpoczyna się w “Prologu” 1 listopada w 1823 r., kiedy Mickiewicz wraz z przyjaciółmi brał udział w procesie polskich patriotów. Ostatnia scena “Ustęp” – rozgrywa się w 1824, zatem czas trwania akcji przekracza rok.
Miejsc akcji jest kilka: Wilno – cela klasztoru bazylianów przerobionego na carskie więzienia, wieś pod Lwowem, Warszawa, cmentarz, Petersburg, Rosja.
Bohaterowie
Główni: Konrad, ksiądz Piotr i Senator
Drugoplanowi: Ewa, Kapral; więźniowie, młodzież więziona przez policję carską: Jakub – Jakub Jagiełło, Adolf – Adolf Januszkiewicz, Żegota – Ignacy Domejko, Tomasz – Tomasz Zan, Feliks Kółakowski, Jan Sobolewski, Cichocki, Janczewski, Jan Rollison, Wasilewski, Zenon Niemojewski, Wysocki, Adam Gurowski, Ludwik Nabielak. Ponadto Rollisonowa, Kmitowa, Bestużew; stronnicy Senatora: Doktor, Bajkow, Pelikan; goście salonu warszawskiego – Niemojewski, arystokracja i generalicja, literaci; goście balu u Senatora – literaci, oficerowie, damy; Guślarz, widmo, kobieta. Także postacie fantastyczne: aniołowie, archaniołowie, widma, diabły, głosy diabłów i duchy.
Problematyka i główne wątki
Martyrologia narodu i młodzieży polskiej
Martyrologia jest terminem oznaczającym cierpienie, męczeństwo. “Dziady” cz. III są próbą ukazania męczeństwa podbitego i wziętego w niewolę narodu, Litwinów i Polaków, obywateli Rzeczpospolitej. Sceny ukazujące więźniów w opowiadaniu Sobolewskiego, Adolfa o Cichowskim, sprawa Rollisonowej i jej syna, losy narodu ukazane w Wielkiej Improwizacji, o które upomina się Konrad; Widzenie księdza Piotra to hołd złożony ofiarom przemocy i prześladowań carskich dokonanych na polskich patriotach. Ukazana sylwetka senatora Nowosilcowa, postaci rzeczywiście istniejącej, jego stosunku do patriotów, żądzy wykazania się zasługami ponad humanitaryzmem, to dodatkowy obraz bestii, z jaką musieli się zmierzyć spiskowcy.
Prometeizm Konrada
Dotyczy programowego wykazywania wielkości samego poety i jego geniuszu. To cecha poezji romantycznej i jej twórców. W Wielkiej Improwizacji spotykamy genialnego twórcę, Konrada (Mickiewicza?) – człowieka wrażliwego, poetę kochającego i gotowego umrzeć za naród. Buntuje się przeciw Bogu i żąda od Niego władzy nad ludźmi, bo jest przekonany, iż mógłby dać ludziom więcej szczęścia. Ponieważ jest gotów poświęcić się dla narodu, można nazwać go Prometeuszem – bohaterem mitów i bogiem słynącym z poświęcenia dla ludzi (dał im ogień).
Mesjanizm
Mesjanizm (zob. Wikipedia) jest to pojęcie przypisane do religii Izraela i określające wiarę w nadejście Mesjasza, który zbawi świat. W utworze chodzi o mistyczną rolę narodu polskiego. W Widzeniu księdza Piotra mamy do czynienia z porównaniem do Chrystusa. Polska tak jak On oddaje swoje życie dla sprawy wolności wszystkich narodów. Ma to oczywiście podłoże historyczne. Pierwsza połowa XIX wieku to nasilające się ruchy społeczno-narodowe w Europie mające na celu usamodzielnieniu się od wielkich mocarstw, wyrwanie się spod ich panowania a niekiedy tyranii.
Streszczenie
Oprac.Sceny 1-5Sceny 6-9Int./Char.Plan/MiniWielka Improwizacja