Analiza i interpretacja wiersza Jana Kochanowskiego “By rozum był przy młodości” (fragm. “Odprawy posłów greckich”). Zobacz informacje o renesansie i biografię poety w Wikipedii.
Oprac.Streszcz./Interpr.Char.Plan/Mini
Analiza i interpretacja trzech pieśni z “Odprawy…”
- By rozum był przy młodości
- Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie
- O nierządne królestwo
| tekst | interpretacja |
|---|---|
| By rozum był przy młodości, Nigdy takiej obfitości Pereł morze i ziemia złota nie urodzi, Żeby tego nie mieli tym dostawać młodzi. |
Pieśń ta pochodzi z “Odprawy posłów greckich” i jest analizą złego postępowania Aleksandra (Parysa), krytyką krótkowzroczności i egoizmu młodego księcia trojańskiego, który porwał Helenę i wywołał tym wojnę Troi ze Spartą – śmierć wielu niewinnych osób. Można rozpatrywać ją także w kategorii aluzji do młodego pokolenia polskiej szlachty. Mistrzowi z Czarnolasu głęboko w sercu leżała edukacja młodzieży i jej patriotyczne wychowanie, bo Polska w okresie renesansu była krajem potężnym ekonomicznie i terytorialnie.
Kochanowski stwierdza, że cechą młodości nie jest mądrość, niestety. Świat zyskałby na tym więcej korzyści (obfitości) niż na bogactwach naturalnych: wszystkie perły mórz i złoto ziemi są przy mądrości młodzieży niewiele warte. Mniej byłoby na świecie trosk – problemów, gdyby młodość szła w parze z mądrością. Gdyby tak się działo, młodzież mogłaby czerpać większe korzyści z życia. Nie raniliby też bliskich (powinnych) i nie sprawialiby im przykrości. W trzeciej strofie poeta uważa, iż młodzież nie postępuje racjonalnie. Zaspokaja tylko swoje potrzeby, interesując się przyjemnościami (zabawa, jedzenie, alkohol itp.). Młodzi nie dbają też o nic, nawet o zdrowie (bawią się ponad miarę) i majątek (nie interesują się gospodarką), dobre imię (nie mają wstydu i umiaru) i nie zajmują się ojczyzną (nie interesuje ich los ojczyzny, brakuje im patriotyzmu). W kolejnych wersach zwrot bezpośredni do Boga – “O Boże na wielkim niebie” – sygnalizuje, iż podmiot liryczny zwraca się do stwórcy (inwokacja), chcąc podkreślić swoją bezradność. Młodość charakteryzuje się brakiem powagi i roztropności. Gdyby Bóg dał młodości rozum (baczenie), to świat zyskałby na tym. W takim przypadku młodzież musiałaby się pozbyć elementu spontaniczności, beztroski, fantazji itd. – “tego żal stracić”. Dalej jest mowa o Helenie. O jej losach będzie tego dnia rozstrzygać rada. Przybyli posłowie żądają, aby wróciła do Sparty/Grecja/. |
| Mniej by na świecie trosk było, By się to dwoje łączyło; I oni by rozkoszy trwalszych używali, Siebie ani powinnych w żal by nie wdawali |
|
| Teraz, na rozum nie dbając, A żądzom tylko zgadzając, Zdrowie i sławę tracą, tracą majętności I ojczyznę w ostatnie zawodzą trudności. |
|
| O Boże na wielkim niebie! Drogo to, widzę, u Ciebie Dać młodość i baczenie za raz; jedno płacić Drugim trzeba: to dobre, a tego żal stracić. |
|
| Ale oto Helenę widzę: co też teraz Nieboga myśli wiedząc, że dziś o niej w radzie Ostateczne namowy, ma-li w Troi zostać Czyli Grecyją znowu i Spartę nawiedzić? |
Budowa dzieła
Pieśń została napisana w 5. strofach czterowersowych (zgłoski w wersach: 8, 8, 13, 13) z rymami żeńskimi sąsiednimi.
…młodość górna i durna – powie kiedyś Mickiewicz w “Polały się łzy…”.
Do przemyślenia
Kochanowski mówi o młodości. Młodzi nie potrafią kierować się mądrością i na tym tracą. W ciągłym pędzie za wrażeniami i doznaniami, potrzebą odczuwania intensywności życia, na niczym nie potrafią się koncentrować, nawet na przyjemnościach. Dbają wyłącznie o swoje dobro, pomijają bliskich i ojczyznę. Dowodem na to jest (będzie) postępowanie Parysa, który porwał Helenę. Mimo iż zdaje sobie sprawę z faktu zbliżającej się wojny i rozlewu krwi, nie chce zrezygnować z nagrody, jaką przypisała mu Afrodyta. Z treści “Odprawy” dowiemy się o zdobywaniu poparcia wśród rady trojańskiej przez niego za pomocą przekupstwa.
Ślepa młodość jest bardzo krótkowzroczna i nie ma krzty wyobraźni. Przez Parysa zginie całe miasto (państwo). Polska młodzież w okresie “złotego wieku” wolności szlacheckiej słynęła z takiego samego stosunku do problemów odpowiedzialności za kraj i obyczaje moralne. I… Polska zginęła na cały XIX wiek z map świata. Takie były skutki wychowywania młodzieży właśnie w duchu wolności i sobiepaństwa, braku wymagań, stawiania wyższych celów, budowania aspiracji i współzawodnictwa.
Życiowe inspiracje
Nastoletni człowiek i młodzi ludzie zawsze powinni postępować tak, aby w przyszłości nie wstydzić się swojego zachowania. Młodość to okres, w którym nie lubimy mieć ograniczeń. Nie cierpimy zakazów i nakazów, nudów i pouczeń. Niestety dla młodzieży – młodość to także okres, kiedy musimy się określić, jakimi ludźmi być i co robić przez resztę życia. To wymusza postawy racjonalne. Gdy rodzice i nauczyciele pytają Cię, kim chcesz być, jakie masz plany na przyszłość, oznacza to, iż właśnie jest pora, aby niektóre sprawy poddać pod rozwagę. Nie wolno w nieskończoność tych pytań zbywać, udając, że jakoś to będzie. Bo nie ma być “jakoś” (byle jak), ale dobrze czy bardzo dobrze. W szkole średniej to “ciśnienie” na życiowe cele wzrasta. Najgorsza w młodości jest świadomość jakości decyzji: zaważą one bowiem na losach naszych przyszłych rodzin, a także całego państwa. Jeśli więc wybierasz jakiś zawód, to w ślad za tym idzie odpowiedni poziom życia. Im większe stawiasz sobie wymagania, tym większe potem czerpiesz korzyści materialne dla siebie i swojej rodziny. Szkoła ogranicza człowieka – mówi wielu! Fakt. Jednak warto pomęczyć się kilka lat, aby potem przez całe życie czerpać z tego “poświęcenia” profity i odnajdywać szczęście.
Analiza i interpretacja trzech pieśni z “Odprawy…”
- By rozum był przy młodości
- Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie
- O nierządne królestwo
Oprac.Streszcz./Interpr.Char.Plan/Mini